سنڌ جي تاريخ جي ٽائيم لائين

🧭 جغرافيائي پکڙاءُ هي تهذيب سنڌ، پنجاب، بلوچستان، هندستان جي گجرات، راجسٿان، ۽ هريانا تائين پکڙيل هئي. نديون: سنڌو، ستهلج، راوي، بياس، گھگر (ممڪن سرسوتي) مکيه شهر: موهن جو دڙو، هڙپا، ڪوٽڏيجي، چانهون جو دڙو، لاٿل، دالهرا، راکئڙي ڳڙي. 🏙️ شهر سازيءَ جو ڪمال شهرن جو منصوبا بند ڍانچو: سڌيون، هڪٻئي سان ڪراس ٿيندڙ گهٽيون. گهڻ ماڙ عمارتون، اسٽوريج هائوس. نيڪال جو نظام، پاڻيءَ جي کوهن، غسل خانو (مثال: Great Bath موهن جو دڙو). شهر ٻن حصن ۾ ورهايل: اوچو قلعو (Citadel) جتي حڪمران يا پادري رهندا هئا. هيٺيون شهر (Lower Town) جتي عام ماڻهو رهندا هئا. 📜 لکت ۽ علم سنڌو لکت تصويري نشانين تي ٻڌل هئي، جيڪا اڃا پڙهيل نه وئي آهي. مهر (seals) تي جانور، انسان، ۽ رسمتي نشان ٺاهيل آهن. سندن لکت علمي، مذهبي، يا تجارتي مقصدن لاءِ استعمال ٿيندي هئي. 🛠️ صنعتون ۽ فنون مٽيءَ جا رنگين برتن، ڌاتوءَ جا اوزار (تانبو، سون، چاندي). هٿ سان ٺاهيل مهر، وڻن جون نقشڪاريون، مجسما. فنڪاراڻي شيون: “ڊانس ڪندڙ ڇوڪري” جو مجسمو (Bronze Dancing Girl). “پادري راڄوڳي” جو مجسمو. 💱 واپار اندروني ۽ بيروني واپار: ميلاپ (Mesopotamia)، فارس، بحري عرب تائين واپار جا ثبوت. سامان: ڪپهه، مهر، اناج، ڌاتو. ناپ جو نظام: پٿر جا تراشيل وزن ۽ ماپ جا اوزار. 🌾 زراعت آبپاشيءَ لاءِ دريون (canals) استعمال ٿينديون هيون. مکيه فصل: گندم، جو، ڪپهه (دنيا جي پراڻين ڪپهه جي ثبوتن مان). جانور: ڏاند، مينهون، هانگ، ٻڪري. 🕉️ مذهب ماءِ ديوي جي مورتي، ويهندڙ ديوتا (ممڪن شِو)، جانورن جي پوڄا. مهر تي “پيپل وڻ”، “يوگا جهڙيون پوزيشنون” ــ مذهبي رسمن جا اشاري. مذهبي عبادت لاءِ معبدن جي موجودگيءَ جا اڻ سڌا ثبوت. 🧩 سماجي ڍانچو سماج منظم هو، طبقن جي وجود جو امڪان. حڪمرانيءَ جو مرڪز مذهب يا واپار ٿي سگهن ٿا. ⚠️ زوال جا امڪاني سبب نديون رخ مٽائي ويون، زمين سوڪهي وئي. آريا قومون اچڻ لڳيون، جيڪي مختلف ثقافت کڻي آيا. واپار ۾ گهٽتائي، قدرتي آفتون (زلزلا، ٻوڏ).